کد مطلب:19963 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

اگر جو جامعه به صورتي باشد كه انسان مجبور شود كار بدي انجام دهد، آيا مرتكب گناه شده است؟

جوّ جامعه هر چند فاسد و نامساعد باشد، عذر موجهي براي ارتكاب گناه و معصيت تلقي نمي شود، زيرا محيط فاسد ممكن است زمينة گناه را فراهم كند، ولي اختيار و قدرت بر ترك را از انسان سلب نمي كند. به عبارت ديگر: محيط الوده علت تامة ناهنجاري نيست. چه بسيار افرادي كه در بدترين اوضاع زندگي كرده اند، ولي ايمان خود را حفظ نمودند و تحت تأثير جو و محيط قرار نگرفتند، مانند آسيه همسر فرعون، كه با وجود زندگي در دربار طاغوت، زماني كه ادعاي خدايي ميكرد، دست از آيين موسي بر نداشت و تسليم خواستة فرعون نگرديد، تا سرانجام زير شكنجه هاي فرعون به شهادت رسيد. قرآن مجيد همسر فرعون را به عنوان الگو براي مؤمنان ذكر كرده است. در مقابل افرادي بودند كه در بهترين اوضاع مي زيسته اند، ولي راه ضلالت و گمراهي را بر طريق هدايت ترجيح دادند، مانند همسران حضرت نوح(ع) و لوط(ع) كه در خانة دو پيامبر بزرگ خدا بودند، ولي اين پيوند مانع عذاب الهي نشد. قرآن مجيد اين دو همسر را نمونه اي از زنان بدفرجام ميداند. اين دو جريان، شبهه جبر و تأثير پذيري مطلق از محيط را مردود اعلام كرده است. علاوه بر اين خداوند در اين موارد دستور هجرت و بيرون آمدن از آن محيط را داده است، تا عذر و بهانه اي در كار نباشد. قرآن مجيد ميفرمايد: كساني كه فرشتگان روح آنها را گرفتند، در حالي كه به خويشتن ستم كرده بودند و به آنها گفتند: شما در چه حالي بوديد؟ گفتند: ما در سرزمين خود تحت فشار بوديم، فرشتگان گفتند: مگر سرزمين خدا پهناور نبود كه مهاجرت كنيد؟ پس آنها عذري نداشتند و جايگاهشان دوزخ است و سرانجام بدي دارند. در هر حال اختيار به طور مطلق از انسان سلب نمي شود، اگر چه در بعضي از شرايط و محيط ها، قدرت تصميم گيري و اراده سخت تر ميشود و انتخاب راه صحيح مشكل تر است؛ اما هيچ گاه در اين شرايط تكليف از انسان ساقط نيست. البته مقدار اجر و پاداش، يا گناه با توجه به شرايط اختياري و غير اختياري تعيين مي گردد.